Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), dünya genelindeki silah ve askeri teçhizat satışıyla ilgili 2019-2023 ile 2014-2018 yıllarını karşılaştırdığı raporunu kamuoyuna sundu. Raporda, Ukrayna-Rusya ve İsrail-Hamas savaşlarının birçok ülkenin ithalat ve ihracatına etkisi dikkat çekti.
Rapora göre son 10 senede Avrupa’nın silah ithalatı neredeyse iki katına çıktı, ABD ve Fransa’nın ihracatı arttı ve Rusya’nın ihracatı keskin bir şekilde düştü. Küresel silah ticaretinin hacmi ise yüzde 3,3 oranında azaldı.
Türkiye raporda silah satışlarını artıran ülke olarak öne çıktı.
Türkiye ihracatı yüzde 106 artırdı
Türkiye, raporda karşılaştırılan dönemler arasında silah ihracatını yüzde 106 artırarak yaklaşık iki katına çıkardı. SIPRI’nin raporuna göre Türkiye, dünyanın en büyük 11’inci silah ihracatçısı konumuna geldi.
İlk 10 silah ihracatçısı ülkeler ABD, Fransa ve Rusya’nın ardından İtalya, Güney Kore, Çin, Almanya, Birleşik Krallık, İspanya ve İsrail olarak sıralandı.
Türkiye, en fazla silahı yüzde 15 ile Birleşik Arap Emirlikleri’ne, ikinci olarak yüzde 13 ile Katar’a ve üçüncü olarak yüzde 11 ile Pakistan’a sattı.
Türkiye, Sahra Altı Afrikası bölgesine de yüzde 6,3 ile en çok silah tedarik eden dördüncü ülke oldu. Rapora göre bunun sebebi Nijerya’ya yapılan savaş helikopteri satışları ve bölgedeki birkaç ülkeye eğitim uçağı ve İnsansız Hava Aracı (İHA) teslimatı.
Raporda dünyanın en büyük 17’inci silah alıcısı olarak yer alan Türkiye’nin söz konusu yıllar arasında silah ithalatı ise yüzde 29 oranında düştü. Türkiye’nin silah temin ettiği en büyük üç ülke ise İspanya, İtalya ve Rusya.
Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Bangladeş’in en çok silah satın aldığı ikinci ülke olarak da Türkiye yer aldı.
Küresel silah ihracatının yüzde 42’si ABD’nin elinde
Rapora göre ABD 2019-2023 yıllarında bir önceki döneme kıyasla silah ihracatını yüzde 17 artırdı ve toplam küresel silah ihracatındaki payı yüzde 34’ten yüzde 42’ye çıktı. ABD, 2019-2023 tarihleri arasında 107 ülkeye daha önceki herhangi bir beş yıllık dönemden ve diğer tüm silah ihracatçılarından çok daha büyük miktarda silah gönderdi.
Avrupa ülkelerinin 2019-2023 yıllarındaki silah ithalatının yaklaşık yüzde 55’i ABD tarafından sağlandı. Bu oran 2014-2018 arasında yüzde 35’ti.
ABD ve Batı Avrupa’daki ülkeler, 2014-2018’de tüm dünyadaki silah ihracatının yüzde 62’sini gerçekleştirirken bu oran 2019-2023’te yüzde 72’ye yükseldi.
Raporun sonuçlarını değerlediren SIPRI Silah Transferi Programı Direktörü Mathew George, “ABD, dış politikasının önemli bir yönü olan silah tedarikçiliğinde küresel rolünü artırdı ve geçmişte olduğundan daha fazla ülkeye silah ihraç etti” dedi.
Almanya’nın silah ihracatı düştü, Fransa’nın arttı
Dünyanın en büyük beşinci ihracatçısı konumunda yer alan Almanya’nın silah ihracatı ise söz konusu yıllar arasında yüzde 14 düştü. Rapora göre 2019-2023 yılları arasında Almanya’dan en çok silahı Mısır, Ukrayna ve İsrail aldı.
Almanya’nın silah ithalatı da 2014-2018 ile 2019-2023 yılları arasında üç katına çıktı.
Silah ihracatı 2019-2023 yılları arasında bir önceki döneme göre yüzde 47 artan Fransa, ilk kez Rusya’nın önüne geçerek dünyanın en büyük ikinci silah ihracatçısı oldu. Fransa’nın silah ihracatının en büyük alıcısı yaklaşık yüzde 30’luk payla Hindistan. Artış büyük ölçüde Hindistan, Katar ve Mısır’a sattığı savaş uçaklarından kaynaklandı.
Avrupa ülkelerinin silah ithalatı ortalama olarak Ukrayna savaşı nedeniyle yüzde 94 oranında artış gösterdi. Avrupa ülkelerinin 2019-2023 yıllarındaki silah ithalatının yüzde 55’ini ABD gerçekleştirdi. Bölgenin ikinci ve üçüncü tedarikçileri ithalatın sırasıyla yüzde 6,4’ünü ve yüzde 4,6’sını oluşturan Almanya ve Fransa oldu.
Şubat 2022’den itibaren en az 30 ülkenin Ukrayna’ya askeri yardım olarak büyük miktarda silah almasının ardından Ukrayna da Avrupa’nın en büyük, dünyanın dördüncü büyük silah ithalatçısı haline geldi.
Ancak uzmanlar, 2023 yılı için “ihracat” teriminin esasen yanıltıcı olabileceğini, çünkü bu savunma teçhizatlarının Ukrayna’ya satışla değil hibe yoluyla verildiğine dikkat çekiyor. 2019-2023 döneminde Ukrayna’nın en önemli silah tedarikçileri yüzde 39’luk payla ABD oldu, onu Almanya yüzde 14’le ve Polonya yüzde 13’le izledi.
SIPRI uzmanlarından kıdemli araştırmacı Pieter Wezeman, bundan sonraki döneme ilişkin “Yaklaşık 800 savaş uçağı ve savaş helikopteri de dahil olmak üzere pek çok yüksek değerli silah siparişi veriliyor, Avrupa’nın silah ithalatı muhtemelen yüksek seviyede kalacak” değerlendirmesini yaptı.
Rusya yalnızca 12 ülkeye silah ihraç etti
Raporda daha önce olduğu gibi, dünya çapında en önemli beş silah ihracatçısı olarak ABD, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya yer aldı. Ancak Ukrayna savaşı nedeniyle sıralama değişti ve Rusya üçüncü sıraya kaydı. Rusya’nın ihracatı yüzde 53 gibi önemli bir oranda düştü.
Rusya’dan savunma teçhizatı alan ülkelerin sayısı da önemli ölçüde azaldı. 2019 yılında 31 ülke Moskova’dan silah almaya devam ederken 2023’e gelindiğinde bu sayı sadece 12’ye düştü ve Hindistan ile Çin açık ara en önemli ülkeler oldu.
Bu iki ülke aynı zamanda petrol ve gaz gibi diğer mallar için de Rusya ile ticaret yapmaya devam eden ülkeler. Raporun yazarlarından Pieter Wezeman, DW’ye yaptığı açıklamada “Diğer durumlarda, ABD ve Avrupa devletleri Rus silahlarının potansiyel alıcıları üzerinde baskı uyguladı. Rus savaş uçakları almak isteyen ve ABD tarafından bundan vazgeçmesi için baskı gören Mısır’ın şimdi savaş uçakları için Fransa’ya yönelmesi buna bir örnek” dedi.
Hindistan en büyük silah ithalatçısı
Silah transferlerinde en büyük pay Asya’da. Rapora göre Hindistan, dünyanın en büyük silah ithalatçısı. Ülkenin silah ithalatı yüzde 4,7 arttı. Silah ithalatını yüzde 43 oranında artıran Pakistan da 2019-2023 yılları arasında dünyanın en büyük beşinci silah ithalatçısı oldu ve ithalatın yüzde 82’sini Çin’den sağladı.
Rapora göre 2019-2023 yılları arasında uluslararası silah transferlerinin yüzde 30’u Ortadoğu’ya gitti. Bu dönemde en çok ithalat yapan 10 ülke arasında üç Ortadoğu ülkesi yer aldı: Suudi Arabistan, Katar ve Mısır.
Rapora göre 2019-2023 yılları arasında dünyanın en büyük ikinci silah ithalatçısı olan Suudi Arabistan, küresel silah ithalatının yüzde 8,4’ünü oluşturdu. Suudi Arabistan’ın silah ithalatı 2019-2023 yılları arasında yüzde 28 düştü. Katar, 2014-2018 ile 2019-2023 yılları arasında silah ithalatını neredeyse dört katına çıkararak dünyanın en büyük üçüncü silah ithalatçısı oldu. Ortadoğu ülkelerinin silah ithalatının çoğunluğu ABD, Fransa, İtalya ve Almanya tarafından sağlandı.
SIPRI, 1950’den bu yana her yıl, devletler, uluslararası kuruluşlar ve devlet dışı gruplar arasındaki büyük silahların uluslararası transferleri hakkında bilgi paylaşımı yapıyor.
