COVID-19 pandemisinin etkileri henüz tam anlamıyla atlatılamamışken, Türkiye de dahil dünyanın çeşitli yerlerinde görülen Maymun Çiçeği virüsü endişelere sebep oldu. Peki Maymun Çiçeği (Monkeypox) virüsü nedir ve nasıl bir hastalıktır? Virüs nereden ve nasıl bulaşır? Belirtileri neler? Öldürücü mü? Hastalık nasıl teşhis edilip tedavi edilir? Virüsten nasıl korunulur? İşte tüm dünyada endişelere sebep virüsle ilgili merak edilen tüm soruların cevapları:
Maymun Çiçeği virüsü nedir?
Maymun Çiçeği, klinik yönden daha az şiddetli, geçmişte çiçek hastalarında görülenlere benzer semptomları taşıyan ortopoksvirus genusuna ait bir DNA virüsüdür. Monkeypox olarak da bilinen bu virüs, hayvanlardan insanlara (zoonotik) bulaşabiliyor. Maymun Çiçeği virüsü ne zaman çıktı?
Hastalık ilk olarak 1958’de araştırma için tutulan maymun kolonilerinde çiçek hastalığı benzeri iki salgının görülmesiyle keşfedildi. Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatlar (maymunlar gibi) virüsü barındırabiliyor ve insanları enfekte edebiliyor.
İnsanlarda ilk maymun çiçeği vakası ise 1970 yılında görüldü. O zamandan bu yana bazı Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda bu virüse rastlandı. 2022 salgınından önce Afrika dışında insanlarda görülen neredeyse tüm vakalar hastalığın yaygın olarak görüldüğü ülkelere hayvanlar aracılığıyla yapılan uluslararası seyahatlerle bağlantılıydı.
Maymun Çiçeği virüsü nasıl bulaşır?
- Virüs kaynaklı kızarıklık, cilt döküntüsü, kabuk bağlamış yara veya vücut sıvıları ile doğrudan temas
- Yüz yüze temas, sarılma, öpüşme, seks gibi yakın fiziksel temas
- Yaranın değdiği veya vücut sıvısının geçtiği eşyalara (giysi, çarşaf gibi) dokunma
- Hamilelere plasenta yoluyla
- İyi pişmemiş etlerin yenilmesi
Maymun Çiçeği enfeksiyonu, semptomların başladığı andan cilt kızarıklığı, döküntü tamamen iyileşene ve yeni bir cilt tabakası oluşana kadar yayılabilir. Maymun Çiçeği salgını tipik olarak 2-4 hafta sürüyor. Hastalık semptomları olmayan kişilerin virüsü başkasına bulaştırması mümkün değil. Virüsün şu anda meni veya vajinal sıvılar yoluyla yayılıp yayılmadığı ise bilinmezliğini koruyor.
Maymun Çiçeği hastalığının belirti ve bulguları neler?
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları ve sırt ağrısı
- Şişmiş lenf düğümleri
- Titreme
- Tükenmişlik
- Yüzde, ağız içinde ve eller, ayaklar, göğüs, cinsel organlar veya anüs gibi vücudun diğer yerlerinde görülen sivilce veya kabarıklık gibi görünen döküntü
Monkeypox virüsü, çiçek hastalığıyla aynı virüs ailesinin bir parçası. Maymun Çiçeği hastalığı semptomları çiçek hastalığı semptomlarına benzer ancak daha hafiftir. Hastalık tipik olarak 2-4 hafta sürer. Bazı insanlar önce kızarıklık, ardından diğer semptomları yaşarken, bazıları sadece kızarıklık yaşar.
Maymun Çiçeği virüs hastalığı nasıl tedavi edilir?
Maymun Çiçeği virüsü enfeksiyonları için özel bir tedavi yok. Peki, Maymun Çiçeği nasıl geçer? Maymun Çiçeği ve çiçek hastalığı virüsleri genetik olarak benzer; bu, çiçek hastalığına karşı koruma sağlamak için geliştirilen antiviral ilaçlar ve aşıların bu virüsü önlemek ve tedavi etmek için kullanabileceği anlamına geliyor.
Tekovirimat (TPOXX) gibi antiviraller, bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar gibi ciddi şekilde hastalanma olasılığı daha yüksek kişiler için öneriliyor.
Maymun Çiçeği ölümcül mü?
Batı Afrika türü enfeksiyonları nadiren de olsa ölümcüldür. Hastaların %99’undan fazlasının hayatta kalması muhtemeldir. Bununla birlikte zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler, 8 yaş altı çocuklar, egzama hastalığı olanlar, hamile ve emziren kişilerin ciddi şekilde hastalanma veya ölme riski daha yüksek olabiliyor. Son zamanlarda Maymun Çiçeği ölüm oranı % 3 – %6 civarındadır.
Maymun Çiçeği virüsünden nasıl korunulur?
- Maymun çiçeği virüsünün neden olduğu deri döküntüleriyle yakın temastan kaçının.
- Virüse enfekte olan kişinin kızarıklıklarına veya kabuklarına dokunmayın.
- Virüs bulaşan olan biriyle öpüşmeyin, sarılmayın, kucaklaşmayın veya yakın temasa girmeyin.
- Yemek kaplarını veya bardakları paylaşmayın.
- Hasta kişinin yatak takımlarına, havlularına veya kıyafetlerine ellemeyin veya dokunmayın.
- Özellikle hasta insanlarla temastan sonra ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.
- Genellikle kemirgenler ve primatlar olmak üzere virüsü yayan hayvanlarla temastan kaçının.
Bu hastalığa yakalanan bir kişi mutlaka evde izole edilmelidir. Aktif döküntüleri veya başka semptomları varsa mümkün olduğunca aile üyeleri ve evcil hayvanlardan ayrı bir odada veya alanda olmalıdır.
Maymun Çiçeği hastalığı nasıl teşhis edilir?
Cilt döküntüsü olan her hastaya hemen Maymun Çiçeği tanısı koyulması doğru değil. Su çiçeği, kızamık, cilt enfeksiyonları, uyuz, sifiliz ve ilaca bağlı alerji gibi başka bir döküntü hastalığı da olabilir. PCR, doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen bir laboratuvar testidir. Bunun için en uygun teşhis örnekleri cilt lezyonlarından – üst kısım veya veziküllerden ve püstüllerden gelen sıvıdan ve kuru kabuklardan elde edilir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir. Orthopoxvirüsler serolojik olarak çapraz reaktif olduğundan antijen ve antikor saptama yöntemleri bu hastalığa özgü doğrulama sağlamaz. Bu nendenle kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya vaka incelemesi için seroloji ve antijen saptama yöntemleri önerilmez.
Maymun Çiçeği aşısı var mı?
Çiçek hastalığına karşı aşılamanın hastalığı önlemede %85 oranında etkili olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlanmış. Dolayısıyla önceden çiçek aşısı olmuş biri hastalığı daha hafif atlatabilir. Şu anda ilk (birinci nesil) çiçek aşıları artık yapılmıyor. Bazı laboratuvar personelleri veya sağlık çalışanları, çalıştıkları yerde ortopoks virüslerine maruz kalmaları durumunda korunmaları için daha yeni çiçek aşısı alabiliyor. Oynanmış atenüe aşı virüsüne dayanan daha yeni bir aşının (iki dozlu) 2019 yılında Maymun Çiçeği hastalığını önlemek için onaylandığı biliniyor.
Maymun Çiçeği virüsüyle çiçek hastalığı arasında nasıl bir ilişki vardır?
Monkeypox virüsü çiçek hastalığı ile aynı virüs ailesinin bir parçası. Maymun Çiçeği hastalığına yakalananlar geçmişte çiçek hastalarında görülen semptomların benzerlerini taşıyor. Çiçek hastalığından farklı olarak daha hafif geçiriliyor, ölümcül vakalar çok daha nadir görülüyor.
Maymun Çiçeği hastalığı Türkiye’de ne zaman çıktı?
Türkiye’de ilk Maymun Çiçeği vakası 30 Haziran 2022’de görüldü. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklamasına göre, ülkemizde bir kişide vvirüs tespit edildi.
