İran’da görevdeki Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 19 Mayıs’ta helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından cumhurbaşkanlığı seçimi yapılıyor. Bir yıl öne alınan kritik seçimlerde adayların ilk turda seçilebilmesi için yüzde 50+1 oy alması gerekiyor.
İlk turda yüzde 50+1’in üzerine çıkan aday olmaması halinde en fazla oyu alan 2 aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz’da yapılacak ikinci turda kazanan isim ülkenin 9. Cumhurbaşkanı olacak.
İran’da cumhurbaşkanı 4 yıl süreyle görev yapıyor ve en fazla 2 defa üst üste seçilebiliyor.
SON DAKİKADA YARIŞTAN ÇEKİLEN ADAYLAR
Seçimlerde reformist aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarışıyor.
Muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, “muhafazakar kanatta birliği sağlamak için” seçime saatler kala adaylıktan çekilmişti.
BBC ‘JOKER’ ADAY DEMİŞTİ… REFORMİST PEZEŞKİYAN ANKETLERDE ÖNDE
Azerbaycan Türkü 70 yaşındaki Mesud Pezeşkiyan bir kalp cerrahı. Daha önce beş dönem milletvekilliği yapan Pezeşkiyan bir dönem boyunca da İran Sağlık Bakanı olarak görev almıştı.
İki eski reformcu cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Muhammed Hatemi ile eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif tarafından açıkça desteklenen Mesud Pezeşkiyan, mitingleri en ilgi çeken ve en çok katılımlı adaylardan oldu.
En son kamuoyu yoklamaları, Pezeşkiyan’ın şu anda meclis başkanı olan eski İran Devrim Muhafızları komutanı Muhammed Bakır Kalibaf ve eski nükleer müzakereci Said Celili’nin önünde olduğunu gösteriyor.
Muhafazakâr adaylar Batı ile angajmana karşı çıkıyor ve İran’ın yaptırımlara rağmen başarılı olabileceğini savunuyorlar. Pezeşkiyan ise bu konuda daha ılımlı bir duruşa sahip.
İran’da halkın en önemli gündemi ekonomi olduğu gibi adaylar da münazaralarda ve seçim kampanyalarında ekonomiyi düzeltme vaatleri verdi.
Reformistlerin tek adayı Pezeşkiyan ile ılımlı muhafazakar Mustafa Purmuhammedi, kampanyalarında ekonomik sorunlarda yaptırımların ve bundan kaynaklı olarak dünya ile etkileşim eksikliğinin olumsuz etkilerini dile getirdi.
SEÇİM YARIŞINI ÖNDE GÖRÜNEN TÜRK ADAY PEZEŞKİYAN KİMDİR?
Anketler, Mesud Pezeşkiyan’ın Türk, Kürt ve Beluçların yoğun olduğu bölgelerde diğer adaylara göre yüksek oy aldığını gösteriyor. Başkent Tahran’daki bir konferansta konuşan Mesud Pezeşkiyan, “Hayatımda oy almak için hiçbir zaman yalan söylemedim ve hiçbir zaman yanlış slogan atmadım” demişti.
“Hakka ve adalete inanıyorum. Kadınların, mezheplerin ve etnik kökenlerin hakları benim için önemli. Kadın, erkek, Türk, Kürt, Beluci benim için fark etmez” diyen Pezeşkiyan, anketlerin gösterdiği gibi yarışta ipi göğüslerse İran’da ilk kez bir Türk cumhurbaşkanı görev yapacak.
“TÜRKLÜĞÜMLE GURUR DUYUYORUM”
İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde doğan Pezeşkiyan propaganda sürecinde İran medyasına verdiği ve sosyal medyada çok konuşulan bir röportajında “Ben Türküm. Annem de babam da Türk. Türklüğümle gurur duyuyorum. Evde çocuklarımla Farsça değil, Türkçe konuşuyorum” demesiyle dikkat çekmişti.
Mevcut hükümete ciddi eleştirilerde bulunan Pezeşkiyan, cumhurbaşkanı olması halinde internet yasaklarının büyük kısmını kaldıracağını, başörtüsü konusunda kadınlara baskıyı sona erdireceğini ve hükümeti etnik ve mezhebi ayrımcılıktan arındıracağı sözünü vermişti.
DAHA ÖNCEKİ ADAYLIĞI VETO EDİLMİŞTİ
Kalp cerrahı olan Pezeşkiyan, daha önce Tebriz Tıp Bilimleri Üniversitesi’nde rektör olarak görev yaptı ve şu anda aynı üniversitede çalışmaya devam ediyor.
Eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde sağlık bakanı olarak görev yapan Pezeşkiyan’ın, 2021’deki Cumhurbaşkanı seçiminde, 19 Mayıs’ta helikopter kazasında hayatını kaybeden Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’ye karşı aday olma talebi veto edilmişti.
Bir hafız olan Pezeşkiyan aynı zamanda İran-Türkiye Dostluk Derneği üyesi. Mesud Pezeşkiyan’ın jinekolog olan eşi ve çocuklarından biri 1993’te bir trafik kazasında hayatını kaybetmişti.
Kalan iki oğlunu ve kızını tek başına büyüten ve bir daha hiç evlenmeyen Pezeşkiyan bu aile trajedisinin ardından sergilediği tutumla sevgi ve saygı kazanan bir figür oldu.
